lizbon antlaşması ne demek?

Lizbon Antlaşması (Reform Antlaşması), Fransa ve Hollanda'nın halk oylaması ile reddederek düşürdügü AB Anayasasını temelde koruyan ve ufak değişikliklerle tekrar ülkelerin onayına sunulan AB Temel Antlaşmasıdır.

18-19 Ekim 2007'de Lizbon'da yapılan zirvede onaylandığı için Lizbon Antlaşması olarak adlandırılan yeni AB Nitel Antlaşması, 250 sayfadan oluşmakta ve kabul edilmesi için tüm üye ülke parlamentolarında ve/veya referandum ile onaylanması gerekmektedir.

Öngördüğü değişiklikler

6 aylık dönüşümlü başkanlık sistemini kaldırıp yerine, 2,5 yıllık süre için üye ülkelerin oy birliğiyle atayacakları AB Konseyi Başkanı'nı getirmektedir. Bu başkan yılda 4 kez toplanacak AB zirvelerine de başkanlık edecektir.
Dış politikada tek seslilik amaçlı olarak atanan AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi ise, Dışişleri Bakanlarını buluşturan Dış İlişkiler Konseyi toplantılarına başkanlık edecek ve AB Komisyonu başkan yardımcılığı görevini de üstlenecektir ve eşgüdüm sağlayacaktır. İngiltere'nin ısrarı üzerine "AB Dışişleri Bakanı" sıfatı değiştirilmiştir.
Avrupa Komisyonu, yasama sürecini başlatan, ayrıca Birliğin yürütme organı olarak AB müktesebatını, bütçeyi ve programları uygulamaktan ve idari denetimden sorumlu kurumdur. Avrupa Komisyonu, her bir üye devletten bir kişinin yer aldığı, 5 yıl için seçilen 27 üyeden oluşur.
İkili çoğunluk sistemi olarak adlandırılan nitelikli oylama yöntemi, karar alınabilmesi için ülke sayısı dikkate alındığında yüzde 55 ve ülke nüfusları dikkate alındığında yüzde 65 destek bulunmasını gerekli kılıyor.
AB bütçesi, dış politika ve vergi gibi konularda karar alınabilmesi için, "İkili çoğunluk sistemi" geçerli olmayacak ve üye ülkelerin oy birliği gerekecek.
Üye ülkelerin ulusal meclisleri, AB Komisyonunun hazırladığı yasa tasarılarını yeniden incelenmek üzere geri gönderme yetkisine sahip olacaktır.

Onay süreci

Önsöz: Antlaşmanın yürürlüğe girmesi için bütün üye ülkelerin anayasalarında öngörüldüğü şekilde onay vermesi gerekmektedir. İrlanda hariç diğer devletler, antlaşmayı halk oyuna sunmaksızın parlamento kararı ile onaylayacaklardır. Aşağıdaki tablo onay durumunu gösterir. Yeşil renk onay prosedürünün tamamlandığını, sarı renk henüz açık veya tamamlanmamış olduğunu, kırmızı renk ise şu an red edildiğini gösterir. Ülkeler, antlaşmayı onayladıktan sonra onay belgesini geleneksel olarak İtalya'nın başkenti Roma'ya gönderirler. Belgenin Roma'ya ulaşması ile onay prosedürü tamamlanmış olur ve antlaşma onaylayan ülke için devletler hukukuna göre bağlayıcı hale gelir. Bütün belgelerin Roma'ya ulaşmasından bir ay sonra (en erken 1. ocak 2009 tarihinde) Lizbon Antlaşması yürürlüğe girer.

Son durum :

2 Ekim 2009'da İrlanda da yapılan referandumda Lizbon Anlaşması'na % 67.13 oranında "evet" oyu vermiştir. Tüm üye ülkeler onay prosedürünü tamamlayarak onay dökumanını İtalya devletine göndermiş ve 1 Aralık 2009 tarihi itibarıyla yürürlüğe girmiştir.

<table> <tbody> <tr class="odd"> <td>Ülke</td> <td>Onay Tarihi</td> <td>Onay şekli</td> <td>Sonuç</td> <td>Roma</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td>17.12.2007<a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref">1</a></td> <td>Parlamento</td> <td>Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td>29.01.2008 29.01.2008</td> <td>Ulusal Meclis Ulusal Konsey</td> <td>Evet Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td>29.01.2008</td> <td>Parlamento</td> <td>Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td>04.02.2008</td> <td>Parlamento ve Senato</td> <td>Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td>07.02.2008 07.02.2008 14.02.2008</td> <td>Meclis Senato Cumhurbaşkanı</td> <td>Evet Evet Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td>21.03.2008</td> <td>Ulusal Meclis</td> <td>Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td>10.04.2008 12.05.2008</td> <td>Ulusal Konsey Cumhurbaşkanı</td> <td>Evet Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td>23.04.2008</td> <td>Cumhuriyet Meclisi</td> <td>Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td>24.04.2008 30.04.2008</td> <td>Parlamento Kraliçe</td> <td>Evet Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td>09.04.2008 24.04.2008 28.04.2008</td> <td>Ulusal Meclis Federal Konsey Cumhurbaşkanı </td> <td>Evet Evet Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td>08.05.2008 08.05.2008</td> <td>Cumhuriyet Meclisi Cumhurbaşkanı</td> <td>Evet Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="odd"> <td><ref color:white;>NTVMSNBC: <a href="http://www.ntvmsnbc.com/news/453424.asp">İngiltere Lizbon Anlaşması’nı kabul etti</a> , 17. Temmuz 2008 </ref> <ref color:white;>BBC News: <a href="http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk_politics/7511281.stm">UK ratifies the EU Lisbon Treaty</a> , 17. Temmuz 2008 </ref></td> <td>11.03.2008 18.06.2008 19.06.2008</td> <td>Temsilciler Meclisi Lordlar Kamarası Kraliçe</td> <td>Evet Evet Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td>29.05.2008 29.05.2008</td> <td>Meclis Grandük</td> <td>Evet Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td>11.06.2008</td> <td>Parlamento</td> <td>Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td>31.07.2008 23.07.2008 02.08.2008</td> <td>Temsilciler Meclisi Senato Cumhurbaşkanı</td> <td>Evet Evet Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td>03.07.2008 26.08.2008</td> <td>Parlamento Devlet Başkanı</td> <td>Evet Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td>08.05.2008 14.05.2008</td> <td>Cumhuriyet Meclisi Cumhurbaşkanı</td> <td>Evet Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td>05.06.2008 08.07.2008<a href="#fn2" class="footnote-ref" id="fnref2" role="doc-noteref">2</a> 10.07.2008</td> <td>Ikinci Kamara Birinci Kamara Kraliçe</td> <td>Evet Evet Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td>11.06.2008 19.06.2008</td> <td>Meclis Cumhurbaşkanı</td> <td>Evet Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td>11.06.2008 12.09.2008</td> <td>Parlamento Cumhurbaşkanı</td> <td>Evet Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td>26.06.2008 15.07.2008 30.07.2008</td> <td>Temsilciler Kongresi Senato Kral</td> <td>Evet Evet Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td>06.03.2008 10.04.2008 14.05.2008 19.05.2008 20.05.2008 27.06.2008 10.07.2008 11.07.2008<a href="#fn3" class="footnote-ref" id="fnref3" role="doc-noteref">3</a></td> <td>Senato Temsilciler Meclisi Vallon Bölge Meclisi Alman Topluluğu Meclisi Fransız Topluluğu Meclisi Bölgesel Brüksel Meclisi Flamen Meclisi Kral</td> <td>Evet Evet Evet Evet Evet Evet Evet Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td>20.11.2008 27.11.2008</td> <td>Parlamento Kral</td> <td>Evet Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td>24.04.2008 23.05.2008 08.10.2008</td> <td>Federal Meclis Federal Konsey Cumhurbaşkanı</td> <td>Evet Evet Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td>01.04.2008 02.04.2008 09.04.2008</td> <td>Meclis Senato Devlet Başkanı İrlanda Referandumundan sonra</td> <td>Evet Evet Evet</td> <td>Evet</td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td>18.02.2009 06.05.2009 </td> <td>Meclis Senato Cumhurbaşkanı</td> <td>Evet Evet -</td> <td>-</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td>03.10.2009 10.10.2009</td> <td>Referandum Alt Meclis Senato Cumhurbaşkanı</td> <td>Evet Evet - -</td> <td>-</td> </tr> </tbody> </table> <section class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1" role="doc-endnote">Voanews: <a href="http://www.voanews.com/turkish/archive/2007-12/2007-12-18-voa4.cfm">Lizbon Anlaşması'nı İlk Macaristan Onayladı</a>, 18. Aralık 2008<a href="#fnref1" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn2" role="doc-endnote">Tagesschau.de: <a href="http://www.tagesschau.de/ausland/euvertrag100.html">Niederlande ratifizieren Vertrag von Lissabon</a>, 8. Temmuz 2008<a href="#fnref2" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn3" role="doc-endnote">Deutsche Welle: <a href="http://www.dw-world.de/dw/function/0,2145,71161_cid_3476726,00.html">Belçika Lizbon Antlaşması'nı kabul etti</a> , 11. Temmuz 2008<a href="#fnref3" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> </ol> </section>

12 Haziran 2008 tarihinde yapılan halk oylamasında İrlanda halkı Lizbon Antlaşmasına gereken onayı vermemiştir. 2 ekim 2009 yapılan ikinci halk oylamasında antlaşma kabul görmüştür. Referandumun pozitif sonuçlanması durumunda meclis ve senato antlaşmayı onaylamak zorundadırlar.
Almanya Cumhurbaşkanı Horst Köhler, ek yasanın parlamentodan geçmesiyle antlaşmayı imzalamıştır.
Polonya Devlet Başkanı Lech Kaczyński, onay yasasını 9. nisan tarihinde imzaladı fakat antlaşmayı İrlanda Referandumundan sonra imzalayacağını bildirdi. Onay dokümanının İtalya Hükümetine gönderilmesi ve Roma'da saklı tutulması onay prosedürünün son ayağını teşkil eder.
Çek Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Anayasa Mahkemesinin ikinci itiraza verecek kararı beklemekte.
Finlandiya'nın Åland Bölgesel Meclisinde Lizbon Antlaşması ayrıca oylamaya sunulacaktır. Çıkacak kararın ülkenin genel onayına bağlayıcı bir etkisi yoktur. Red edilmesi durumunda Åland bölgesi antlaşma dışında kalacaktır; Lakin antlaşma yürürlüğe girebilecektir.

Resmi siteler

Kaynakça

Güneş, Ahmet M. (2010): Lizbon Antlaşması Sonrasında Avrupa Birliği, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl 200, Sayı 87, 2008, C. XII, S. 1-2, s. 739 -772.